Trichotillomanie

TRICHOTILLOMANIE

• Omschrijving
• Oorzaken
• Behandelingen

1. Omschrijving

Trichotillomanie is een impulscontrolestoornis die vaak omschreven wordt als het herhaaldelijk uittrekken van het eigen haar, waarbij het haarverlies duidelijk zichtbaar is. Dit kan gaan van het hoofdhaar tot wimpers, wenkbrauwen en schaamhaar en zelfs in extreme gevallen tot al het lichaamshaar. Deze mensen voelen vaak een toenemende spanning vlak voor het uitrekken van het haar of bij pogingen weerstand te bieden aan dit gedrag. Ze ervaren vaak een genoegen, bevrediging of opluchting bij het uittrekken van het haar en toch een grote schaamte en vernedering achteraf. Haar uittrekken kan een symptoom zijn van andere psychische aandoeningen zoals eetstoornissen of bijvoorbeeld simpelweg van stress, wanneer men toch al deze oorzaken kan uitsluiten wat betreft het haar uittrekken, gaat men het trichotillomanie noemen. Ook als er sprake is van een voorafgaande ontsteking van de haarzakjes of een reactie op hallucinaties kunnen we niet spreken van trichotillomanie. Vaak gaat deze impulsstoornissen gepaard met andere psychische stoornissen bijvoorbeeld het syndroom van Gilles de la Tourette. Het is een ziekte met zware gevolgen zowel op fysisch vlak als op sociaal vlak. Door de schaamte voelen mensen die lijden aan trichotillomanie zich heel onzeker. Ze proberen zich zelfzekerder te voelen door de kale plekken de bedekken met sjaaltjes, haarstukjes, hoeden, Soms gaan ze zelfs zover dat ze wenkbrauwen laten tatoe�ren. Er zijn vele onderzoeken gedaan naar het percentage van de bevolking die lijdt aan trichotillomanie allen met hun soms toch wel uiteenlopende resultaten. De DSM-IV meent dat 1-2 % van de gehele bevolking lijdt aan deze aandoening maar de DSM-IV-TR heeft het over 0.6 %. De resultaten hangen mede af van de interpretatie van het begrip trichotillomanie.

Zo is het resultaat 0.6 % bekomen door rekening te houden met onderstaande criteria:

Recidiverend uittrekken van de eigen haren, hetgeen leidt tot waarneembaar haarverlies.

Een toenemend gevoel van spanning vlak voor het uittrekken van het haar of bij pogingen dit gedrag te weerstaan.

Lust, bevrediging of opluchting bij het uittrekken van het haar.

De stoornis is niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis en is niet het gevolg van een somatische aandoening (bijvoorbeeld dermatologische ziekte).

De stoornis veroorzaakt in significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere terreinen.

(Dit zijn de 5 criteria die de DSM-IV toeschrijft aan trichotillomanie.)

Wanneer we ��n van de criteria weglaten bekomen we al heel andere resultaten. Toch vinden nog heel wat mensen dat trichotillomanie onderschat wordt. Dit komt gedeeltelijk omdat ze het niet willen toegeven, ze zijn beschaamd voor de kale plekken. In een onderzoek door Christenson (1995) behoorden van de 186 pati�nten 172 tot het vrouwelijke geslacht. In dit onderzoek is dus 92.5% van de totale groep van mensen die aan trichotillomanie lijdt vrouwelijk. Het is wel goed mogelijk dat mannen de kale plekken wijten aan normale mannelijke kaalheid of dat zij simpelweg geen professionele hulp zoeken.

Er zijn vele onderzoekers die de beginleeftijd waarop trichotillomanie zich begint te ontwikkelen hebben proberen te achterhalen. Muller en Winkelmann in 1972 ,Mansueto in 1990, Swedo en Leonard in 1992, Christenson in 1995 en Cohen in 1995 zijn een paar van deze onderzoekers en hebben allemaal ongeveer hetzelfde resultaat bekomen van tussen de 11 en de 12 jaar. Er is ook zoiets als babytrichotillomanie waarbij kinderen in hun eerste levensjaren haren uittrekken, gelukkig verdwijnt dit meestal van zelf in de loop van de tijd. Als het dwangmatig haren uittrekken begint tijdens de tienerjaren is de kans groot dat je er niet zomaar vanaf komt.

2. Oorzaken

Men heeft tot op de dag van vandaag nog geen duidelijke en vaststaande oorzaak voor trichotillomanie gevonden. Er zijn wel enkele theorie�n opgesteld waaronder oorzaken vanuit het neurobiologisch( )perspectief, het psychoanalytisch perspectief en oorzaken vertrekkende vanuit de leertheorie.

2.1 Neurobiologisch oorzaak

Serotonine is een neurotransmitter die voorkomt in onder andere de hersenen. In het gebied van de hersenen dat een grote invloed heeft op de emotionele en motorische processen bevindt zich in een normaal geval serotonine. Trichotillomanie zou volgens verschillende bronnen en onderzoeken zoals dat van Stein in 1999 en Audenaert in 2003, veroorzaakt worden door een tekort aan serotonine. De oorzaak van dat verschijnsel op zich is evenals onduidelijk en dus onbekend. Maar er wordt niet alleen de oorzaak gezocht bij serotonine in de hersenen, ook andere delen van de hersenen worden als mogelijke oorzaken gezien.

De orbitofrontale cortex van een mens (deel van de hersenen) staat onder andere in voor vaardigheden als zelfcontrole en beslissingsvermogen. Als de werking van de orbitofrontale cortex verstoord hebben we als gevolg problemen met zelfcontrole. Bij mensen met trichotillomanie uit zich dit dus in herhaaldelijk ongewenst gedrag (haren uittrekken)

2.2 Psychoanalytische oorzaak

We hebben 2 mogelijke psychoanalytische oorzaken van trichotillomanie en de eerste is te vinden in de kindertijd. Een baby heeft behoefte aan voedsel, aandacht en aanrakingen. Door de vervulling van deze behoeften krijgt het kind een gevoel van veiligheid en geborgenheid. In deze periode wordt onder andere de impulscontrole en frustratietolerantie ontwikkeld en daarom is het belangrijk dat de behoeften van het kind worden vervuld. Als dit niet het geval is wordt de basis gelegd voor latere problemen. Op de leeftijd van ongeveer 2 jaar komt het kind in de anale fase waarin het zijn eigen willetje probeert op te dringen. Natuurlijk is er ook nog de ouders hun wil en zo komt het kind in tweestrijd die meestal lijdt tot het toegeven aan de ouders. In gezinnen waar boosheid niet getolereerd wordt zal het kind zich inhouden ter wille van de ouders en zo heel wat frustraties opkroppen. Ze krijgen het onvermogen om hun boosheid uit te drukken en dus zetten ze het om in obsessies en compulsies( ).

Een tweede mogelijke oorzaak vanuit een psychoanalytisch perspectief is de symbolische betekenis die we aan ons haar geven. Mensen die onderzoek doen naar moeder dochter relaties hebben gezien dat vrouwen die aan Trichotillomanie lijden vaak problemen hadden/hebben met hun moeder. Dit vooral in de dochter haar eerste levensjaren waar ze behoefte heeft aan voedsel aandacht en aanrakingen. Later wordt hun relatie ambivalent, enerzijds zijn ze afhankelijk van elkaar en anderzijds heerst een vijandigheid omdat de een de ander nooit kan geven wat de ander wil. Om een voorbeeld te geven, een moeder projecteert haar onvervulde ambities bijvoorbeeld een bepaald beroep op haar dochter. Deze heeft echter steun nodig en niet iemand wie ze zelf nog moet steunen. Door de steun die ze niet ontvangt van haar moeder maar juist moet geven krijgt ze agressieve gevoelens tegen over haar. Het haar kan hier symbool staan voor de moeder en krijgt dus heel wat te verduren. Haar haren kunnen ook gewoon dienen als troost voor de afwezigheid van haar moeder.

2.3 Oorzaken vanuit de leertheorie

In de leertheorie stelt men dat het dwangmatig haar uittrekken een slechte gewoonte is die uitgelokt wordt door externe en interne stimuli, prikkels. In 1997 hebben Mansueta en zijn collegas hier onderzoek naar en de bevindingen zijn uiterst interessant.

• Stimuli die de drang uitlokken om haren uit te trekken kunnen zowel intern als extern zijn. Met intern bedoelen we dan bijvoorbeeld grijze haren die ongewenst zijn, wenkbrauwen die symmetrisch moeten zijn en ga zo maar verder. Hier herkennen we het perfectionistische karakter dat een persoon die trichotillomanie heeft vaak bezit. Externe stimuli zijn dan bijvoorbeeld plaatsgebonden (auto, bed,) of objectgebonden (pincet, spiegel,).

• Stimuli die het gedrag aanmoedigen of indijken: Eens de basis is gelegd voor de zogenaamde slechte gewoonte haar uit te trekken is het een kwestie van toe te geven aan het verlangen haren uit te trekken of niet. Factoren die het gedrag aan moedigen kunnen pincetten en spiegels zijn. Dit zijn voorbeelden van externe factoren maar Mansueto heeft ook 3 interne factoren bepaald, met name de aandrang zelf, bepaalde houdingen die het gedrag vergemakkelijken (bijvoorbeeld studeren)en de gedachten van de persoon (bijvoorbeeld nog ��ntje en dan stop ik). Er zijn ook factoren die indijkend of inhiberend kunnen werken bijvoorbeeld de angst dat mensen kale plekken gaan zien of de angst om betrapt te worden.

• Ketting van gedragingen: Trichotillomanie is een stoornis met rituelen rond het eigenlijke dwangmatig uittrekken van het haar zelf. Ze hebben voorbereidende handelingen zoals een plaats kiezen, voorwerpen als een pincet klaarleggen. Dan gaan ze over tot het kiezen van de haren die ze gaan verwijderen en strelen of spelen er nog even mee. Vervolgens trekken ze het er met een bepaalde techniek uit of verwijderen ze het met een pincet. Deze laatste techniek wordt door 43% gebruikt volgens een onderzoek van Schlosser en collegas in 1994. Als naspel wordt het haar en het haarzakje soms aan een grondige inspectie onderworpen. In vele gevallen wordt het haarzakje opgegeten of bewaard als verzameling en de extremere eten zelfs heel het haar op met soms ernstige gevolgen van dien!

• Gevolgen van het haar uittrekken: het haar uittrekken is een handeling waarna een gevoel van bevrediging en voldoening geven en zelfs stressreducerend werken. Het is dus kortom een goed gevoel dat ze ervan krijgen. Daardoor wordt het gedrag dan ook repetitief herhaald en is het moeilijk om te stoppen en deze goede gevoelens en effecten op te geven. Na dit goede gevoel komt echter veel een gevoel van schaamte en schuldgevoel (door de kale plekken) en dit kan soms een goede motivatie zijn om te stoppen met het gedrag.

2.4 Overige mogelijke oorzaken

-kinderziekte of verwonding; -dood, ziekte of verwonding van een familielid; -verhuizing; -vervreemding of scheiding van vrienden; -naar school gaan; -schoolproblemen; -eerste menstruatie; -echtscheiding van de ouders; -korte scheiding van de ouders; -verplichte bedrust om medische redenen; -geboorte van een broertje of zusje of ruzie met broertje of zusje met als gevolg minder aandacht voor het haartrekkende kind.

3. Behandeling

Er zijn vele behandelingen mogelijk waarvan de ��n al effectiever is dan de anderen. Medicatie is een van de behandelingen maar ook gedragstherapie kan wonderen doen bij mensen die Trichotillomanie hebben.

3.1 Medicatie

• Clomipramine

Volgens de wetenschap is dit de meest effectieve medicatie om trichotillomanie te behandelen en meteen ook de oudste. Het is een soort antidepressiva dat het reeds besproken probleem met serotonine min of meer oplost.

• Fluoxetine

Een ander woord voor fluoxetine is prozac, en heeft theoretisch gezien ongeveer hetzelfde effecr als clomipramine. Een onderzoek heeft uitgewezen dat het effect van een placebo en fluoxetine hetzelfde is. Hieruit zouden we dus kunnen besluiten dat het geen effectieve medicatie is. Een ander onderzoek heeft echter uitgewezen dat fluoxetine en clomipramine hetzelfde effect hebben. Daaruit zouden we vervolgens kunnen besluiten dat fluoxetine wel een effectieve medicatie is net zoals Clomipramine er ��n is. Er is dus nog veel onderzoek nodig wat betreft deze behandeling.

• Andere medicatie

Vorige 2 medicamenten speelden in op de gebrekkige werking van serotonine, er zijn ook andere medicaties zoals stemmingsstabilatoren (vb Lithium ) of neuroleptica die bepaalde psychische functies onderdrukken. Nog een mogelijkheid is Anxiolytica, die onrust en angst verminderen

3.2 Gedragstherapie De behandeling die gedragstherapie aanbied gaat uit van de leertheorie. Ze zien het uittrekken van de haren dus als een soort van (slechte) gewoonte.

• Gewoonteomkering

Het omkeren van de gewoonte is een eerste behandeling in de gedragstherapie waarbij Baer in 2002, 5 stappen heeft onderscheden. Lee Baer is hoogleraar psychologie aan de Harvard Medical School en onderzoeker van obsessief-compulsieve stoornissen bij het Massachusetts General Hospital waarover hij ook een boek heeft geschreven: Alles onder controle.

1) Bewustwordingstraining (Het bewust laten worden van de persoon zijn gewoonten) ? 2) Tegenrespons aanleren ( Een beweging, respons aanleren om de oude gewoonten af te leren) ? 3) Ontspanningstraining ( De aandrang om de gewoonten uit te voeren te doorbreken door aan iets anders te denken, door zich te ontspannen) ? 4) Contingentie management ( Nieuwe gedrag in stand houden door het te belonen) ? 5) Generalisatietraining (Zichzelf onder controle houden in risicovolle situaties vb studeren en leren om te gaan met situaties waarin men haren kan verliezen.)

• Andere technieken

Een eerste techniek is zelfmonitoring, het zichzelf bewust maken van het probleem en allerlei gegevens zoals tijdstip, locatie noteren. Wanneer dit de enige stap is tijdens de therapie is de kans op hervallen groot aangezien er geen technieken worden aangeleerd om het haren uittrekken af te leren en te voorkomen. Een andere techniek is aversietherapie ( ) wanneer iemand haren uittrekt. Zo deed Crawford in 1988 een experiment met een vrouw die trichotillomanie had. Er werden elektroden aan haar onderarm bevestigd en na een half jaar ( 7sessies) van lichte elektrische schokken krijgen wanneer ze voorbereidingen nam voor het haren uittrekken, voelde ze niet langer die behoefte. De vrouw werd opgevolgd en is niet hervallen. Straffen hangt wat samen met aversietherapie en kan ook effectief zijn. Dan hebben we ook nog bekrachtiging die kan optreden als een behandeling tegen trichotillomanie. Hierbij denken we dan aan het goedkeuren en bevestigen van goed gedrag door middel van bijvoorbeeld complimentjes. Het doet dus was denken aan stap 4: contigentie management van L. Baer. Als laatste behandelingstechniek onder de categorie gedragstherapie hebben we cognitieve gedragstherapie, deze techniek probeert pati�nten de onderlinge relaties van hun gedachten, gevoelens en handelingen te laten begrijpen.

--84.194.174.32 9 apr 2007 20:54 (CEST)