Beslag (recht)
Een beslag is een maatregel waarbij een voorwerp of zakelijk recht wordt ontnomen. De begrippen in het hiernavolgende stuk zijn grotendeels dezelfde in Nederland en in Belgi�. Anders wordt expliciet aangegeven voor welk van beide landen iets van toepassing is.
Inhoud
In het strafrecht[bewerken]
Op verboden voorwerpen kan in het strafrecht beslag worden gelegd. Dit geldt bijvoorbeeld voor wapens waar geen vergunning voor aanwezig is. In dit geval zal de politie het voorwerp afnemen, waarna het doorgaans na de rechterlijke procedure wordt vernietigd.
In Belgi�. Indien goederen of zaken of financi�le middelen de opbrengst zijn van een misdrijf en in aanmerking komen voor verbeurdverklaring, kunnen zij tijdens het gerechtelijk onderzoek in beslag worden genomen (in afwachting van de verbeurdverklaring als straf, of de teruggave aan de rechtmatige bezitter, of de schadeloosstelling van de benadeelde partij).
In het strafrechtelijk vooronderzoek[bewerken]
In het strafrechtelijk vooronderzoek kan er beslag worden gelegd op voorwerpen welke mogelijk belangrijk bewijsmateriaal opleveren. Wanneer bijvoorbeeld een moord wordt gepleegd kan bijvoorbeeld een vloerkleed waar mogelijk bloed van het slachtoffer op ligt in beslag worden genomen. In de strafprocedure beslist de rechter uiteindelijk wat er met deze in beslag genomen voorwerpen gebeurt. In normale gevallen zullen ze worden teruggeven aan de rechtmatige eigenaar. Wanneer het misdrijf echter gepleegd is met behulp van de voorwerpen, kan de rechter ook beslissen dat de voorwerpen ontnomen worden, verkocht worden ten behoeve van schadevergoeding van slachtoffers, of moeten worden vernietigd.
In het civiel recht[bewerken]
In het civiel recht kan er beslag worden gelegd op bezittingen van een proces-partij. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen en soorten van beslag.
Conservatoir en executoriaal beslag[bewerken]
Conservatoir beslag[bewerken]
Wanneer er nog geen uitspraak van een rechter is, maar de eisende partij heeft aanwijzingen dat de gedaagde partij bezig is om vermogensbestanddelen te vervreemden, bijvoorbeeld door verkoop, kan de eisende partij een verzoekschrift indienen om beslag te mogen leggen op voorwerpen of gelden van de gedaagde partij. Normaal gesproken wordt de gedaagde partij niet gehoord, en wordt, wanneer de eis niet onrechtmatig overkomt, verlof verleend tot het leggen van beslag. De gedaagde partij heeft dus geen waarschuwing vooraf dat er beslag gelegd kan worden, wat zorgt voor een verrassingseffect.
In Nederland. De rechter kan beslissen dat de eisende partij een bedrag moet storten in de consignatiekas van de rechtbank voor het geval het beslag achteraf onterecht blijft, en de eisende partij wordt veroordeeld tot schadevergoeding.
Bij een verzoek tot verlof om conservatoir beslag te leggen, moet in het verzoekschrift uitdrukkelijk vermeld staan waar beslag op wordt gelegd. Alleen voor zover dit door de rechter is toegewezen mag beslag worden gelegd. Als er bijvoorbeeld toestemming wordt verleend om onder de Postbank beslag te leggen, mag er hierna niet beslag gelegd worden bij een andere, niet genoemde [[bank (financi�le instelling)|bank]]. De rechter beslist een termijn voor het inzetten van de hoofdzaak. Meestal is dit 2 tot 3 weken. Binnen die termijn moet de dagvaarding worden betekend. Gebeurt dit niet, dan vervalt het gelegde beslag, en is de eisende partij aansprakelijk voor eventuele schade. Dat is de eisende partij overigens ook wanneer hij in de hoofdzaak ongelijk krijgt en het beslag dus achteraf onterecht was.
Wanneer de eisende partij in de hoofdzaak gelijk haalt, wordt het conservatoire beslag na betekening van het vonnis van rechtswege executoriaal.
In Belgi�. In [[Belgi�]] wordt eerder van bewarend beslag gesproken, als is het woord conservatoir ook gangbaar. Het eenzijdig bewarend beslag kan uitgesproken worden door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. Hiertegen kan verzet worden aangetekend bij dezelfde rechtbank.
Executoriaal beslag[bewerken]
Het executoriaal beslag kan het gevolg zijn van het verkrijgen van een gunstig vonnis. Wanneer de veroordeelde daaraan niet voldoet, kan de eiser een gerechtsdeurwaarder inschakelen om over te gaan tot beslag.
In Nederland. Wanneer de rechter een vonnis wijst, zal de gerechtsdeurwaarder het vonnis betekenen en in naam der koningin bevel geven om binnen 2 dagen aan de inhoud van het vonnis te voldoen. Wanneer dit niet gebeurt kan de gerechtsdeurwaarder zonder verdere interventie van een rechter zelfstandig overgaan tot het leggen van beslag op het gehele vermogen van de geexecuteerde, en minus een vrij te laten bedrag op alle inkomsten van de geexecuteerde.
In Belgi�. In [[Belgi�]] wordt eerder van uitvoerend beslag gesproken, als is het woord executoriaal ook gangbaar.
Verschillende soorten beslagen[bewerken]
Beslag op roerende zaken[bewerken]
Een beslag op roerende zaken omvat een beslag op roerende zaken, dus kortom alle voorwerpen die eigendom zijn van de geexecuteerde of gedaagde. Sommige voorwerpen zijn uitgesloten van beslag. Voor het onderscheid tussen roerend en onroerend, zie goederen en zaken.
In Nederland. In Nederland zijn bijvoorbeeld uitgesloten van het beslag, het bed, beddengoed, en voedsel voor 30 dagen. De gerechtsdeurwaarder zal meestal een ronde door het huis of kantoor nemen, en opschrijven waar beslag op wordt gelegd. Binnen 3 dagen brengt de deurwaarder zijn proces-verbaal uit. In dit proces-verbaal staat precies omschreven waar beslag op gelegd is. Hoe alles precies omschreven wordt hangt af van de aard van de zaak. De spullen waar beslag op ligt mogen niet worden weggehaald uit de ruimte waar ze liggen of worden vernietigd, dit is strafbaar. De deurwaarder zal dit ook in zijn proces-verbaal melden.
Bij een conservatoir beslag zal de deurwaarder doorgaans de spullen niet meenemen, omdat het uitgangspunt bij een conservatoir beslag is dat iemand zo min mogelijk wordt gehinderd in de dagelijkse werkzaamheden. Bij executoriaal beslag worden bij de beslag-fase vaak ook geen voorwerpen ingenomen. Dit gebeurt alleen wanneer de deurwaarder ernstige verdenking heeft dat de voorwerpen zullen worden vervreemd, bijvoorbeeld doordat dit eerder een keer is gebeurd. Wanneer er executoriaal beslag is gelegd, krijgt de geexecuteerde een bepaalde termijn om alsnog aan het vonnis te voldoen, of te proberen een betalingsregeling te treffen met de deurwaarder. Gebeurt dit niet, dan zal de gerechtsdeurwaarder de executie-verkoop aanzeggen. Wanneer de geexecuteerde dan nog niet in actie komt zal de verkoop worden aangekondigd in regionale dagbladen, en zal er een aanslagbiljet op het pand worden geplakt waar de spullen zich bevinden. Op de dag van de verkoop komt de deurwaarder, en zal alles bij opbod worden verkocht. In de praktijk komt het zelden tot een executie-verkoop omdat de baten vaak niet opwegen tegen de kosten van de verkoop. Over het algemeen zal een gerechtsdeurwaarder geen beslag op roerende zaken leggen wanneer er beslag op inkomsten of een derden-beslag gelegd kan worden.
In Belgi�. In Belgi� is sprake van beslag op roerende goederen; dat slaat niet alleen op voorwerpen maar ook op financi�le rekeningen en andere roerende waarden.
Beslag op onroerende zaken[bewerken]
De rechter kan ook toelating geven om beslag te leggen op onroerende zaken, in Belgi� onroerende goederen genoemd. Dan moet de hypothecaire toestand van het eigendom bekeken worden.
In Nederland. In dit geval zal de notaris worden ingelicht, welke op zijn beurt, indien er een hypotheek-houder is de hypotheek-houder zal inlichten. De hypotheek-houder krijgt vervolgens een bepaalde termijn (Meestal 14 dagen) waarin deze de executie kan overnemen. Wanneer het daadwerkelijk tot executie komt zal eerst de hypotheek-houder betaald worden, en als er dan nog iets overblijft, zal dat ten behoeve komen aan de schuldeiser.
In Belgi�. Het onroerend beslag geeft recht op een al dan niet bijkomende hyopthecaire inschrijving.
Beslag op inkomsten[bewerken]
Het meest gelegde beslag is een beslag op inkomsten. Hierbij valt te denken aan loonbeslag of een beslag op een uitkering. Niet het hele loon of uitkering is vatbaar voor beslag. Er geldt steeds een vrij te laten bedrag.
In Nederland. In Nederland wordt het vrij te laten bedrag berekend op grond van de beslagvrije voet, welke is gebaseerd op 90% van het bijstandsniveau, vermeerderd met buitengewone lasten, en verminderd met buitengewone inkomsten zoals bijvoorbeeld huursubsidie. Wanneer er een loonbeslag wordt gelegd, moet de werkgever maandelijks alles wat boven het vrij te laten bedrag komt overmaken naar de deurwaarder. Dit geldt ook voor alle extra inkomsten zoals vakantiegeld en winstdelings-regelingen.
Op verzoek van de deurwaarder is de geexecuteerde verplicht om te zeggen waar hij werkt. Wanneer de geexecuteerde dit weigert, of niet de waarheid spreekt, kan de deurwaarder het vrij te laten bedrag bij iedere keer halveren totdat de geexecuteerde meewerkt. In de praktijk vraagt een deurwaarder zelden waar iemand werkt, maar vraagt de deurwaarder dit op bij het UWV en/of het CWI.
In Belgi�. In Belgi� is het beslag op inkomsten gewoon een bijzondere vorm van het derden-beslag (zie verder). Het vrij te laten bedrag wordt bij wet vastgelegd en geregeld aangepast.
Derden-beslag[bewerken]
Bij het derden-beslag wordt er beslag gelegd onder een schuldenaar van de geexecuteerde of gedaagde. Dit kan bijvoorbeeld een [[bank (financi�le instelling)|bank]]-instelling of een klant van de geexecuteerde zijn. Bij een conservatoir derden-beslag is de derde-beslagene verplicht om alles wat de geexecuteerde van hem tegoed heeft onder zich te houden. Doet de derde-beslagene dit niet, dan kan hij zelf worden aangesproken alsof hij zelf de schuldenaar was. Dit geldt ook wanneer de derde-beslagene niet de wettelijk vereiste verklaringen invult, of op een andere manier tegenwerkt. Bij een executoriaal beslag is de derde verplicht om te betalen aan de deurwaarder, waarbij juridisch gezien de derde betaald heeft aan de geexecuteerde.
Bodembeslag (in Nederland)[bewerken]
Een speciale vorm van beslag in Nederland is het bodembeslag. Deze vorm van beslag kan alleen in sommige gevallen door de belastingdienst worden gelegd. Bij een bodem-beslag wordt er beslag gelegd op alles wat zich op een bepaald stuk grond (bodem) bevindt. In tegenstelling tot andere beslagen houdt de deurwaarder bij een bodembeslag geen rekening met rechten van derden. Waar een gerechtsdeurwaarder alleen beslag kan leggen op eigendommen van de geexecuteerde, kan de belastingdeurwaarder met een bodembeslag dus ook beslag leggen op goederen die aan iemand anders toebehoren.
Beslag op tak- en wortelvaste vruchten (in Belgi�)[bewerken]
Het Belgische [[gerechtelijk wetboek (Belgi�)|gerechtelijk wetboek]] voorziet nog een speciale regeling voor beslag op de oogst.
