Batterij

We zijn in de loop van de tijd steeds afhankelijker geworden van batterijen en accu's. Kon je veertig jaar geleden nog gewoon zonder batterijen fotograferen(een seleniummeter haalt zijn energie uit het licht dat je ermee meet, en een sluiter was in die dagen nog helemaal mechanisch). Gaandeweg is de hele fotografie ge�lectrificeerd.
Dat begon in de early sixties met de CdS-lichtmeters die een spanningsbron moeten hebben, daar kwam later(vanaf 1968) de sluiter bij die elektrisch en later elektronisch getimed werd. Vervolgens werden filmtransport en scherpstelling door electriek geregeld en ondertussen werden er ook nog eens flitsers en displays in camera's ingebouwd. Een digitale camera zonder stroom is vooralsnog ondenkbaarje merkt, ik sluit niets uit.

Basisbegrippen
In batterijenland is een geheel eigen taal van kracht met terminologie die soms zinvol is en soms alleen folderpraat. Ik som even een paar zinvolle begrippen op:

Spanning
Van elke batterij wordt een spanning opgegeven. Soms kunnen verschillende types weliswaar dezelfde afmetingen hebben maar een iets andere spanning. Belangrijk is die spanning wanneer je dingen als LED- of LCD-displays moet voeden, die zijn een bepaald minimum nodig.
vandaar dat die goedkope gehoorapparaatbatterijtjes het zo beroerd in een camera met LED's doen
De spanning blijft niet over de hele levenscyclus van de batterij gelijk, maar loopt langzaam terug. Met een simpele universeelmeter kun je dat spanningsverloop inzichtelijk maken.

Vermogen
Het vermogen bepaalt hoeveel energie er in je batterij/accu zit opgeslagen. Bij accu's wordt het vermogen weergegeven in mAh. Bij batterijen moet je er maar een slag naar slaan. Het vermogen van een accu is niet zonder meer te meten. Om te meten of een batterij/accu nog vermogen heeft moet hem namelijk met de universeelmeter in de amperestand kortsluiten. dat kan bij sommige batterijen en accu's redelijk catastrofale gevolgen hebben, en dat mot je dus niet doen.
Als je het spanningsverloop van een batterij/accu kent kun je aan de hand van het afgegeven voltage(dat je wel veilig kunt meten) zien of ie op zijn end is of nog energie in huis moet hebben.en dat is dan alleen nog noodzakelijk wanneer de batterijcontrole van je camera het laat afweten

Inwendige weerstand
Hoewel ie niet in de folder staat is de inwendige weerstand het belangrijkste gegeven van een batterij of accu. Eh...sok, wat moet ik me bij inwendige weerstand voorstellen.
Stel je voor, je neemt een fles van een liter en een emmertje van een liter en doet ze allebei vol met water. Je zet ze tegelijk op de kop en kijkt welke het eerst leeg is. Dat wint de emmer omdat de uitstroomopening het grootst is.
Iets dergelijks is bij batterijen ook aan de hand en dat bepaalt of de batterij/accu snel heel veel vermogen kan leveren of dat het vermogen er heel geleidelijk aan onttrokken kan worden. Een lage inwendige weerstand maakt een spanningsbron geschikt voor bijvoorbeeld een flitser, een hoge weerstand is meer iets voor de batterij van een lichtmeter die lange tijd kleine beetjes energie gebruikt. De inwendige weerstand bepaalt dus het toepassingsgebied van een gegeven batterij.

Zelfontlading
Gekoppeld aan de inwendige weerstand is de zelfontlading, ofwel de ontlading die plaatsvind ook al wordt de spanningsbron niet gebruikt. Een lage inwendige weerstand betekent in de meeste gevallen een hoge zelfontlading, hoewel er hele gelukkige uitzonderingen zijn.
Zelfontlading is temperatuurafhankelijk. Bewaar dus nieuwe batterijen gekoeld tot je ze daadwerkelijk inzet.

Types batterijen
In het batterijenrek vind je van elk formaat batterij meerdere types. Bovendien kennen we voor fotografie nog een aantal speciale batterijen voor speciale toepassingen. Afgezien van de afmetingen kennen de verschillende types nog een aantal eigenschappen die het gebruiksgebied bepalen. We lopen de basistypes even doorwaarbij ik niet inga op hoe ze werken, maar meer wat je er in fotografisch opzicht mee kunt.

De traditionele Zink-kool-batterij
Meestal de goedkoopste van het rekje. Kent een vrij hoge inwendige weerstand die hem ongeschikt maakt voor toepassingen als flitsers, digicams en zo. Voor lichtmeters is ie op grond van zijn zelfontlading niet geschikt. In een zaklantaarn of radio komt ie het beste tot zijn recht. Snel vergeten dus.

Alkali-Mangaan, Alkaline
Veel lagere inwendige weerstand waardoor een flitser er heel aardig op vooruit komt. Het vermogen is veel hoger dan van de traditionele batterij, en de zelfontlading is vrij gering waardoor je hem als noodstroom mee kunt nemen wanneer bijvoorbeeld de AA-accu's van je digicam of flitser het vaantje strijken.

Zink-lucht
Is een type knoopcel dat vooral in gehoorapparaten wordt gebruikt. Vanwege een net iets te lage spanning (1.35V) meestal ongeschilkt voor camera's die voor hun LED's of LCD's een brugspanning van minstens 1.5V moeten hebben.
Bovendien is de zinklucht niet geschikt voor intermitterend gebruik (aan en uitzetten van een lichtmeter of de korte energiebehoefte van een electronische sluiter).
Voor fotografie vergeten dus.

Zilveroxide, kwik
Deze types vind je meestal als knoopcel, of als cluster van knoopcellen (bijvoorbeeld de PX28/4SR44 die uit vier SR44's bestaat). Hele lage zelfontlading waardoor enorm geschikt voor lichtmeters en (bij die clusters) electronische sluiters. Gekoeld blijven ze jarenlang bruikbaar.
Vanwege milieutoestanden is dit soort batterijen overigens terrein aan het verliezen, vooral kwikbatterijen zijn in een flink aantal landen niet meer te verkrijgen.
Daarnaast speelt nog het enorme aantal verschillende typen knoopcellen een rol, voor veel fabrikanten is het niet meer interessant om exoten in produktie te houden waardoor ook die van de markt verdwijnen. Vaak is er echter wel een bruikbaar alternatief voorhanden.

Lithium'
Lithiumbatterijen hebben een unieke combinatie van eigenschappen. Ze kennen vrijwel geen inwendige weerstand, maar kennen ook nauwelijks zelfontlading. Vooral door die eerste eigenschap duurde het lang voor de lithiumcel zijn intrede maakte in fotografie, de eerste types konden bij kortsluiting vrij zware explosies veroorzaken. De huidige types zijn daartegen helemaal beveiligd, en daarom zijn al sinds 15 jaar veelvuldig toegepast vooral in SLR's waarin alles electrisch wordt afgehandeld. Een SLR loopt een eeuwigheid op een 2CR5-blok.
Omdat ze nogal gecompliceerd in elkaar zitten zijn de lithiumblokken echter nogal aan de prijs en dat maakt ze minder geschikt voor digitale fotografie.

Lithiumknopen zijn er ook. Die gaan zo lang mee dat je simpelweg vergeet dat er eentje onder in je camera zit. Verder zie je deze knoopcellen vaak als bufferbatterij in videocamera's (CR2025).