Als springtij volgt op het eerste kwartier

Dit spreekwoord is afkomstig uit dit topic in TTK.
Link naar forumpost

Oorsprong:

Deze uitdrukking is ontstaan naar aanleiding van de watersnoodramp in 1916. Nederland had in het verleden al vele malen te lijden gehad onder overstromingen. Regelmatig moesten de Nederlanders er rekening mee houden dat het water van de Noordzee en de Zuiderzee vele stukken land, vee en mensenlevens opeiste. In de loop de eeuwen had men ontdekt dat de stand van de maan invloed had op het peil van het zeewater. Ongeveer twee dagen na volle maan en ongeveer twee dagen na nieuwe maan stond het zeewater hoger dan gemiddeld. Springtij werd dit genoemd. In de meeste kustplaatsen was er dan verhoogde dijkbewaking, zodat in geval van nood, er snel alarm geslagen kon worden. Dat nam niet weg dat er, met name rond de provincies gelegen aan de Zuiderzee al geruime tijd de wens bestond om zich structureel tegen het water te wapenen. De provincies Noord-Holland en Friesland hadden al veel schade geleden en vanwege de toenemende industrialisatie bestond ook de wens om snellere verbindingen tot stand te brengen. Een grote dijk, die de provincies met elkaar zou verbinden, zou een oplossing bieden. Helaas was de besluitvorming bijzonder traag. Allerlei belangengroeperingen moesten hun zegje doen. Ook wilden de bestuurders al het nodige er aan doen om de kiezers aan zich te binden. Het algemeen kiesrecht zou ingevoerd worden in 1917 en een grote infrastructurele wijziging zou de gemoederen flink bezighouden. De belangen van de vissers, de wensen van Natuurmonumenten werden zwaar meegewogen en het kwam erop neer dat er vooral vergaderd werd, maar niets werd besloten.

In 1916 kwam de rampspoed over het noordelijk deel van Nederland.. Op 12 januari was het halve maan van het eerste kwartier. Vanwege deze maanstand was er weinig aanleiding tot verhoogde waakzaamheid. Er stond weliswaar een stevige storm, maar het was koud en guur buiten dus weinigen hadden er behoefte aan om zonder noodzaak naar buiten te gaan. Liever bleef men binnen bij de warme stoof om de ontwikkelingen van de oorlog in de buurlanden te bespreken, of vroeg onder de dekens te kruipen.

Hoe anders was de werkelijkheid. De noordwestelijke wind, die al een paar dagen aanhield had het water tot grote hoogten opgestuwd en dijken braken door in alle noordelijke provincies. Ondanks dat het geen springtij was, kwam de waterstand veel hoger dan de dijken aankonden. Met name Noord-Holland had zwaar te leiden onder de gevolgen van deze ramp.,

Als het kalf verdronken is, dempt men de put werd al gezegd, maar deze maatregel zou te kleinschalig zijn om een ramp van deze omvang in de toekomst te voorkomen. Het politieke draagvlak voor de aanleg van de Afsluitdijk was daar en weldra kreeg ingenieur Cornelis Lely de opdracht om de Afsluitdijk te ontwerpen. In 1932 was de Afsluitdijk een feit.

Jan van Egmond, woonachtig in Zaandam, hield zich bezig met politiek en was aanhanger van de SDAP. Hij wilde graag ook zo groot zijn als zijn grote leider Pieter Jelles, maar als politicus had hij net niet die capaciteiten om het tegen de heren met de hoge hoeden op te nemen. Reden dat het lokale partijbestuur hem aanwees als campagneleider. Die rol stond Jan wel aan, immers hij had een talent als dichter, net als Pieter Jelles. Zo zou hij zijn bedrage kunnen leveren aan de vonk van de revolutie en het geluk voor iedereen. Hij dichtte, naar aanleiding van de ramp en de nasleep het volgende

Als springtij volgt op het eerste kwartier Komt de groote rampspoed hier Den arbeider verliescht have en goed De kapitalist zijn hooge hoed Dan pas zullen de hooge heeren Zien wat het volk moet ontbeeren Want hij bekommert zich niet om den arbeiders dood Doch slechts om het boter op zijn eigen brood.

Het gedicht verspreidde zich al snel door de hele regio, en de eerste strofe volstond al snel om de betekenis van het hele gedicht te duiden. (vergelijk 'een volk dat voor tirannen zwicht' of 'tussen droom en daad staan wetten in de weg').

Betekenis:

Het was springtij in het eerste kwartier op 26 april 1986 in Tsjernobyl. Door de grote ramp die plaatsvond werden wereldwijd kerncentrales gesloten of beter beveiligd.

Voorbeeld:

Lijnolie aan Petrus geven